تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان

دسته: کشاورزی و زراعت
بازدید: 24 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 722 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 140

استان سمنان95815 كیلومترمربع بوده كه حدود 56 درصد از مساحت كل كشور را به خود اختصاص داده است و از این حیث ششمین استان كشور بوده و بین 34 د رجه و 40 دقیقه تا 37 درجه و 10 دقیقه عرض شمالی و 57 در جه و 4دقیقه تا 57 درجه و 59 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویج قرار گرفته است در حال حاضر حدود 2 در صد كل مساحت استان زیر كشت محصولات مختلف كشاورزی بوده

قیمت فایل فقط 7,900 تومان

تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان

-1مقدمه

كشاورزی وزراعت در ایران بدون توجه به تأمین آب مورد نیازگیاهان میسرنیست. بنابراین بایستی برنامه ریزی صحیح برای آن بخصوص درشرایط خشكسالی صورت گیرد. برنامه ریزی صحیح مستلزم محاسبه دقیق نیاز آبی گیاهان می‌باشد. براساس روش‌های موجود مبنای محاسبات نیاز آبی گیاهان ، تبخیرـ تعرق مرجع و ضرائب گیاهی است. تبخیر ـ تعرق مرجع توسط لایسیمتر اندازه گیری می‌شود و برای سادگی كار می‌توان آنرا با توجه به نوع منطقه از روش‌های تجربی نیز تخمین زد. ضرائب گیاهی نیز از مطا لعات لایسیمتر قابل  محاسبه است. این ضرائب تابعی از عوامل مختلفی از جمله اقلیم می‌باشد. بنابراین بایستی درهر منطقه ای با دقت برای هرمحصولی محاسبه شود. (19) برای محاسبه و برآورد مقدارتبخیر ـ تعرق سازمان خوار باروكشاورزی ملل و متحد«FAO » تقسیم بندی زیر را منظور نموده است:

اندازه گیری مستقیم تبخیر ـ تعرق به وسیله لایسیمتر

اندازه گیری مستقیم تبخیر بوسیله تشتك یا تبخیر سنج

فرمول‌های تجر بی

روشهای آئرودینامیك

روش تراز انرژی(5)

بعضی از روشها فقط جنبه تحقیقاتی داشته تا بتوانند فرایند‌های انتقالی بخار آب را بهتر و عمیق تر بررسی نمایند.برخی دیگر به جهت نیاز در برنامه‌های روزانه كشاورزی بكار می‌روند. ولی دقت و اصالت روش‌های تحقیقاتی را ندارد. به هر حال برای عملیات روزانه درمزارع می‌توان از روشهایی كه نتیجه آنها بیش از ده درصد با مقدار واقعی تبخیر ـ تعرق متفاوت نباشد استفاده نمود.

هدف از انجام این طرح بدست آوردن ضرایب گیاهی و تعیین نیاز آبی سیب زمینی دراستانهای خراسان و سمنان می‌باشد كه بوسیله لایسیمتر زهكش دار  در دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده است. در مورد لایسیمتر و نحوه عملكرد آن و روابط تجربی بكار رفته دراین طرح درفصل بعدی توضیح داده می‌شود.

1-2اهمیت كشت سیب زمینی

سیب زمینی یكی از  مهمترین منابع در تغذیه انسان است. این محصول در جهان از نظر اهمیت غذائی مقام پنجم بعداز گندم، برنج، ذرت و جو دارد.(11) بانگاهی به سی سال آینده، سازمان خوار بار كشاورزی (FAO) بر آورد كرده كه برای تغذیه جمعیت جهان به 60 در صد غذای بیشتری نیاز است(12) و از آنجا كه سیب زمینی از نظر ارزش غذائی با تولید متوسط 2/2 تن یكی از اقلام محصولات غذایی مهم میباشد بنابراین باید با برنامه ریزی صحیح كشاورزی ، كه یكی از را هكار‌های آن بدست آوردن دقیق نیاز آبی این محصول است، باعث افزایش تولید آن در سطح جهان گردید. امید است این تحقیق راه گشایی برای آیندگان درمسائل مدیریت آبیاری باشد. بیشترین سطح زیر كشت این محصول مربوط به اروپائیان است كه عملكردی بالغ بر 16 تن درهكتار را دارا می‌باشند.(جدول 1-1) بطوریكه در این جدول مشاهده می‌شود حدود 43 درصد كل سیب‌زمینی جهان در اروپا تولید می‌شود.

جدول1-1   میزان سطح زیر كشت و عملكرد كل سیب زمینی در سطح جهان

قاره	سطح زیر كشت (1000هكتار)	عملكرد كل (T1000)	در صد از كل
آمریكا	1725	42224	55/13
اروپا	8375	132725	64/42
آسیا	7999	122236	25/39
آفریقا	1137	12410	98/3
استرا لیا	424	1260	56/0

1-3 اهمیت سیب زمینی در ایران   

محصول سیب زمینی یكی از ارقام اصلی است كه در راستای امنیت غذایی آینده كشور میتواند نقش عمده ای را ایفاد نماید سیب‌زمینی تنها محصولی است كه بعد از گندم ، برنج و ذرت میتواند بخشی از مواد نشاسته ای و پروتئینی مورد نیاز جامعه را تأمین كرده و امكان جایگزینی آن با محصولات ذكر شده وجود داشته و در كاهش واردات محصولات غذائی فوق مؤثر می‌باشد.(29) سطح زیر كشت محصول سیب زمینی كشور  در سال 1382 برابر 175 هزار هكتار بر آورد شده است و میزان تولید آن 5/3میلیون تن برآورد شده است كه این مقدار12/1 در صد كل سیب زمینی تولید شده در جهان می‌باشد(1). برای افزایش این مقدار باید راهكارهای بسیار بنیادی در نظر گرفت. یكی از راهكارهای افزایش این محصول بالا بردن میزان كارائی مصرف آب می‌باشد كه بدون برنامه ریزی صحیح آبیاری مقدور نمی‌باشد. لذا برنامه ریزی صحیح آبیاری مستلزم دانستن دقیق نیاز آبی می‌باشدكه امید است این تحقیق بتواند در جهت افزایش عملكرد سیب زمینی در سطح كشور مؤثر باشد.

1-4 منطقه مورد مطالعه

منطقه مورد مطالعه استان‌های خراسان و سمنان می‌باشد. انتخاب این مناطق به آن دلیل بوده است كه با وجود اهمیت كشت سیب‌زمینی اطلاعات مورد  نیاز در زمینه آبیاری برای این گیاه بسیار اندك است.

1-4-1 استان خراسان

مساحت استان خراسان 313335 كیلومتر مربع می‌باشد كه معادل یك پنجم مساحت كل كشور می‌باشد. این منطقه در شمال و شمال شرق ایران بین مدارات 30 درجه و 21 دقیقه و 17 دقیقه عرض شمالی و 5 در جه و 20 دقیقه طول شرق از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. تنوع آب و هوایی در این منطقه شرایط تولید 47 نوع محصول زراعی را فراهم نموده است. كه در جدول شماره2 بعضی از محصولات مهم استان و میزان تولید آن را ارائه شده است(16)

جدول1-2    وضعیت تولید محصولات زراعی استان خراسان در سال زراعی 81-1380

نوع محصول	درصد از كل تولید كشور	رتبه از لحاظ تولید در كشور
جو	61/20	اول
پنبه	24/38	اول
چغندر قند	68/35	اول
خربزه	46/51	اول
گوجه فرنگی	64/13	دوم
گندم	03/10	سوم
هندوانه	81/13	سوم
سیب زمینی	5	هفتم

بطوریكه مشاهده می‌شود استان خراسان در مورد تولید 4 محصول مقاوم اول كشور و گوجه‌فرنگی مقاوم دوم را دارا می‌باشد. از نظر تولید سیب‌زمینی محل كشت و میزان سطح زیر كشت در دشت‌های كشاورزی این استان، خراسان طبق جدول 1ـ3 میباشد.

جدول 1-3    محل و میزان كشت گیاه سیب زمینی در استان خراسان

محل كشت	سطح (هكتار)	محل كشت	سطح( هكتار)
دشت ازغند	98	سهل آباد	2
اسفده	28	شاهرفت	5
اسفراین	90	شهرنوباخزر	54
بجستان	25	صالح آباد-جنت آباد	17
بجنورد	2292	صفی آباد	27
بشرویه	1	طبس	9
بندان	2	عنبری ـ یرچاه	4
بیرجند	36	فردوس	25
تایباد	39	غلامان ـ راز	29
تربت جام	1189	قائن	145
جوین سلطان آباد	61	قلعه میران	27/19
چاهك موسویه	14	قوچان ـ شیروان	2909
حاتم قلعه	128	قوری میران	8
خضری	52	كاشمر	48
خواف سلامی	1	كویر	2
درگز	291	كرات	7
درمیان-گره بك	117	گناباد	20
درونه	5/67	گیسور	5
رخ	410	ماروسك	3/15
رشتخوار	4	مانه	300
ریوش	417	مشهد ـ چناران	2113
زاوه ـ تربت حیدریه	85	مختاران	9
زوزن	5	ینگجه	190
سبزوار	31	مبندان	5/4
سرایان	27	نیشابور	160
سربیشه	35	نریمانی	24
سملقان	69	نای بند ـ دیهوك	1
سنگ بست	113	میغان ـ دهنو	3

بطوریكه در جدول مذكور مشاهده می‌شود سیب‌زمینی در استان خراسان تقریباً در 60 دشت مهم این استان به صورت كم و بیش كشت می‌شود.

1-4-2 استان سمنان

استان سمنان95815 كیلومترمربع بوده كه حدود 56 درصد از مساحت كل كشور را به  خود اختصاص داده است و از این حیث ششمین استان كشور بوده و بین 34 د رجه و 40 دقیقه تا 37 درجه و 10 دقیقه عرض شمالی و 57 در جه و 4دقیقه تا 57 درجه و 59 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویج قرار گرفته است. در حال حاضر حدود 2 در صد كل مساحت استان زیر كشت محصولات مختلف كشاورزی بوده كه حدود 33961 هكتار سطح زیر كشت باغات(محصولات دائمی) و 160000 هكتار سطح زیر كشت محصولات زراعی می‌باشد.(2) وضعیت تولید بعضی از محصولات شاخص زراعی و باغی استان نسبت به كل كشور طبق جدول 1ـ4 می‌باشد.

جدول 1-4    وضعیت تولید محصولات زراعی استان سمنان در سال زراعی 81-1380

ردیف	نوع محصول	نسبت در مقایسه با سطح تولید در كشور
1	پنبه	5/ 3 درصد
2	چغندر قند	2 درصد
3	سیب زمینی	3 درصد
4	خر بزه	5/11 درصد
5	هندوانه	2 درصد
6	پسته	5/3 درصد
7	انگور	2 درصد

بطوریكه ملاحظه می‌شود حدود 3 درصد از كل سیب‌زمینی كشور در استان سمنان تولید می‌شود كه اگرچه درصد زیادی نمی‌باشد اما به لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است. محل كشت و میزان زیر كشت محصول سیب زمینی در دشت‌های كشاورزی استان سمنان طبق جدول 1ـ5 می‌باشد.

جدول 1-5    محل و میزان كشت گیاه سیب زمینی در استان سمنان

محل كشت	سطح (هكتار)	محل كشت	سطح (هكتار)
1-سمنان	250	6-ایوانكی	23
2-شاهرود	480	7-گرمسار	22
3-بسطام	7500	8-جاجرم-گرمه	10
4-مرجان	130	9-بیارجمند	5
5-رباط-قره بیل	190	10-دامغان	1630

دشت‌های بسطام با 7500 هكتار و دامغان با 163 هكتار كشت سیب‌زمینی بالاترین مقدار سطح زیركشت را به خود اختصاص می‌دهند.

با این اوصاف كه محصول سیب زمینی از محصولات استراتژیك استان‌های خراسان و سمنان می‌باشد و هشت درصد از كل تولید محصول كشور در  این دو استان می‌باشد (شكل‌های 1ـ1 و 1ـ2) لذا بجا خواهد بود كه در مورد نیاز آبی این گیاه و روابط آن با خصوصیات رشد آن بیشتر تحقیق شود. این مطالعه تبخیر ـ تعرق پتانسیل سیب زمینی با استفاده از دستگاههای لایسیمتر و نیز ارتباط عناصر هوا شناسی با این نیاز‌ها به منظور دستیابی به ساده ترین ، عملی ترین و دقیق ترین روش تخمین نیاز سیب زمینی مورد بررسی قرار گرفته است.

شكل 1-1   نمودار توزیع میزان تولید سیب زمینی استانها نسبت به كل كشور – سال زراعی 81-1380

شكل 1-2    نمودار توزیع سطح سیب زمینی استانها نسبت به كل كشور – سال زراعی 81-1380

فصل دوم

بررسی منابع

2-1 سابقه تحقیقات در زمینه تبخیر -تعرق

شاید بتوان گفت مهمترین كوششی كه تا كنون در زمینه تبخیر ـ تعرق صورت گرفته است مربوط به سازمان خواربار جهانی FAO است كه نتایج آن تحت عنوان نیاز آبی گیاهان انتشار یافته است ( (FAO,24. نشریه مذكور موجب نگاشته شدن صدها مقاله بوده و شاید تمام مقالاتی كه در زمینه تبخیر ـ تعرق تاكنون نوشته شده است ماخذ فوق را به عنوان یكی از مراجع اصلی معرفی نموده اند. دورنبوس و پروت در این نشریه روشهای تبخیر و تعرق را مطرح و برای برخی اصلاحات لازم را انجام داده و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند. در سال 1992 تجدید نظرهای لازم برای نشریه فوق در شماره 56 نشریه FAO بخش آبیاری و زهكشی به چاپ رسیده است. همچنین در فصل هشتم شماره 64 نشریه FAO.، به معادله پنمن_ مانتیس اصلاح شده در نشریه 56 اشاره شده است. بروت سارت (1982) مولف كتابی تحت عنوان تبخیر آب كه در سال 1982 منتشر شده و از كتب مهم در تشریح این فرایند به شمار می‌آید. این كتاب به همراه كتاب دیگری كه توسط استانهیل (1984) تهیه‌گردیده است. یكی از بهترین مراجعی هستند كه به بررسی تبخیر و گردش انرژی دركشاورزی پرداخته‌اند و از ترازنامه انرژی در جهت تخمین تبخیر و تعرق نیاز آبی گیاهان استفاده كرده‌اند. بروت سارت در این كتاب كلیه معادلات تبخیر را جمع بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. (3 ) ورما و رزنبرگ بعد از مقایسه روشهای بیلان انرژی و آئرو دینامیك با نتایج لایسیمتر نتیجه گرفتند كه روشهای آئرو دینامیك نتایج بهتری می‌دهندو شكل كاملتر آنها معادلات تركیبی هستند(51).  شیه تاثیر متغییر‌های مختلف آب و هوایی را بر روی تبخیر ـ تعرق بررسی نموده و نتیجه گرفتند  مدلهایی كه بر اساس دمای هوا و تشعشع عمل می‌كنند نتایج بهتری به دست می‌دهند(87)صالح و سندیل 23 روش محاسبه تبخیرـ تعرق مرجع را در قسمتهای مركزی عربستان مورد ارزیابی قرار دادند. آنها روشها را در پنج گروه: روشهای دمایی، رطوبت نسبی ، تابشی ، تركیبی و روشهای تشتك تقسیم بندی نمودند. روشهای جنسن هیز از گروه روشهای تابشی در اولویت اول و روش تشك كلاس  A در مكان دوم قرار می‌گیرند. ودر مجموع روشهای تركیبی در حد متوسط و  روشهای دمایی در پائین ترین مكان قرار گرفتند (75)ویراسینگ و كاتولاندا در سال 1998 نیاز تبخیر ـ تعرق برنج(رقم BG379 )را در ماپالانا واقع درمنطقه مرطوب شمال شرقی سریلانكا در سه سطح غرقاب و در لایسیمتر اندازه گیری  و نتیجه گرفتند كه تبخیر ـ تعرق با رطوبت نسبی،سرعت باد، درجه حرارت هوا و نقطه شبنم همبستگی دارد. این دو محققET_Oرا 2 تا 15میلیمتر در روز و كل ETO را بین 515 تا549 میلی متر در دوره رشد بدست آوردند (دوره بین دو هفته بعد از خزانه تا دو هفته قبل از برداشت)نسبت تبخیر-تعرق به تبخیر در40-50 روز بعد از نشا’ در حدود1 و در موقع رشد در حدود 9/1 تا 39/1 بوده است. آنها از جمله فاكتورهای موثر بر ET وE را عامل باد ذكر كرده‌اند. (76)كمیته فنی نیاز‌های آبی بخش آبیاری و زهكشی انجمن مهندسان راه و ساختمان آمریكا ASCE در نشریه‌ای تحت عنوان آب مصرفی گیاهان و آب مورد نیاز آبیاری 20 روش محاسبه EToرا بطور ماهانه در مناطق خشك و مناطق مرطوب بر اساس نتایج لایسیمتر مورد مقایسه و بررسی قرار داد كه در هر دو منطقه روش پنمن ـ مانتیس در اولویت قرار گرفت (83). دورنبوس و پروت در نشریه FAO24   بر اساس یك جمع بندی از كلیه تحقیقات و تجربیات در مقیاس جهانی از میان 30 روش متداول جهانی برآورد تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه مرجع پنج روش از كاربردی ترین روشها را ارائه نمودند. این روشها عبارتند ازپنمن،پنمن اصلاح شده ، بلانی كریدل اصلاح شده،طشتك تبخیر و روش تابشی كه بصورت كاربردی با مثالهای عملی و ارائه جداول، راه‌حلهای كاربردی  در رابطه با رسم منحنی‌های ضریب گیاهی مطرح شده است (61). در سال 1993 یونجه بعنوان گیاه مرجع با روشهای پنمن(1948)،فائو-پنمن،تشعشع ،تبخیر از تشتك A فائو مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد كه روش تشتك كلاسA و پنمن1948 نسبت به سایر روشها در مقایسه با لایسیمتر دقیقتر و با افزایش دور ماههای اندازه گیری دقت نتایج بیشتر شد(55). اما این روش‌ها نتوانست در بین محققان زیاد مورد قبول داشته شود

قیمت فایل فقط 7,900 تومان

برچسب ها : تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان , طرح توجیهی تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان , دانلود تعیین ضریب گیاهی و پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنان , پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی , تعیین ضریب گیاهی , پهنه بندی نیاز آبی سیب زمینی در استانهای خراسان و سمنا